NHIỄM TRÙNG HÔ HẤP: NGUYÊN NHÂN, TRIỆU CHỨNG VÀ CÁCH PHÒNG NGỪA

Nhiễm trùng hô hấp là một trong những nhóm bệnh thường gặp nhất trên toàn cầu, đặc biệt ở trẻ nhỏ, người cao tuổi và những người có hệ miễn dịch suy yếu. Căn bệnh này xảy ra khi các tác nhân gây bệnh như virus, vi khuẩn hoặc nấm xâm nhập vào hệ hô hấp, gây ra tình trạng viêm và làm rối loạn chức năng hô hấp. Nhiễm trùng hô hấp có thể diễn biến nhẹ, tự khỏi sau vài ngày, nhưng cũng có thể trở nên nghiêm trọng, dẫn đến biến chứng nguy hiểm nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Việc hiểu rõ nguyên nhân, triệu chứng và cách phòng ngừa sẽ giúp mỗi người chủ động bảo vệ sức khỏe của bản thân và gia đình.

Tổng quan về nhiễm trùng hô hấp

Nhiễm trùng hô hấp là tình trạng các cơ quan thuộc hệ hô hấp bị vi sinh vật gây bệnh xâm nhập và phát triển. Hệ hô hấp của con người gồm nhiều bộ phận từ mũi, họng, thanh quản, khí quản, phế quản đến phổi. Khi bị tấn công bởi tác nhân gây bệnh, các bộ phận này sẽ phản ứng bằng cách viêm, sưng, tiết dịch và gây ra các triệu chứng đặc trưng như ho, sốt, sổ mũi, khó thở.

Về mặt y khoa, nhiễm trùng hô hấp được chia thành hai nhóm chính:

• Nhiễm trùng hô hấp trên: ảnh hưởng đến mũi, xoang, họng và thanh quản. Các bệnh thường gặp gồm cảm lạnh, viêm họng, viêm xoang, viêm thanh quản, viêm đường hô hấp trên.
• Nhiễm trùng hô hấp dưới: ảnh hưởng đến khí quản, phế quản, tiểu phế quản và nhu mô phổi. Các bệnh thường gặp gồm viêm phế quản, viêm tiểu phế quản, viêm phổi, lao phổi.

Nhiễm trùng hô hấp bao gồm những bệnh gì?

Nhóm bệnh nhiễm trùng hô hấp rất đa dạng, có thể chỉ gây khó chịu nhẹ nhưng cũng có khả năng tiến triển nặng, đe dọa tính mạng nếu không xử trí kịp thời. Các bệnh phổ biến gồm:

1. Cảm lạnh thông thường

Nguyên nhân chủ yếu là rhinovirus hoặc một số virus đường hô hấp khác. Triệu chứng gồm hắt hơi liên tục, chảy nước mũi trong, nghẹt mũi, đau họng nhẹ và mệt mỏi. Thông thường, bệnh tự khỏi sau 5-7 ngày mà không cần điều trị đặc hiệu, chỉ cần nghỉ ngơi và bổ sung nước.

2. Cúm mùa

Do virus cúm A hoặc B gây ra, với biểu hiện sốt cao đột ngột, ớn lạnh, đau nhức cơ toàn thân, ho khan, đau đầu và mệt mỏi. Cúm có thể dẫn tới biến chứng viêm phổi, đặc biệt ở người già, trẻ nhỏ hoặc người có bệnh nền, nếu không điều trị sớm bằng thuốc kháng virus và chăm sóc hỗ trợ.

3. Viêm họng & viêm amidan

Thường do liên cầu khuẩn nhóm A (Streptococcus pyogenes) hoặc virus hô hấp. Gây đau rát họng, khó nuốt, sốt cao, hơi thở hôi và sưng amidan. Nếu do vi khuẩn, cần điều trị kháng sinh để ngăn biến chứng thấp tim hoặc viêm cầu thận.

4. Viêm xoang

Là tình trạng viêm niêm mạc xoang mũi, thường sau cảm lạnh hoặc dị ứng. Triệu chứng gồm nghẹt mũi kéo dài, đau nhức vùng trán, gò má hoặc quanh mắt, chảy dịch mũi đặc màu vàng/xanh, giảm khứu giác. Nếu kéo dài trên 12 tuần, được gọi là viêm xoang mạn tính.

5. Viêm thanh quản

Gây khàn tiếng, mất tiếng, đau họng và ho khan. Ở trẻ em, phù nề thanh quản có thể gây khó thở cấp (croup) cần cấp cứu ngay. Nguyên nhân thường do virus, đôi khi do lạm dụng giọng nói hoặc kích ứng từ môi trường.

6. Viêm phế quản

Là viêm các ống dẫn khí lớn trong phổi, thường gặp sau nhiễm virus cúm hoặc cảm lạnh. Triệu chứng gồm ho dai dẳng, đờm đặc, khò khè và khó thở nhẹ. Viêm phế quản mạn tính thường gặp ở người hút thuốc hoặc tiếp xúc bụi khói lâu dài.

7. Viêm tiểu phế quản

Chủ yếu xảy ra ở trẻ dưới 2 tuổi, nguyên nhân phổ biến là virus hợp bào hô hấp (RSV). Triệu chứng gồm ho, sốt nhẹ, thở khò khè, khó thở, suy hô hấp và mệt. Trẻ có thể cần nhập viện nếu oxy máu giảm.

8. Viêm phổi

Là nhiễm trùng nhu mô phổi, có thể do vi khuẩn (Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenzae), virus hoặc nấm. Biểu hiện gồm sốt cao, ho nhiều, đờm đặc có thể lẫn máu, đau ngực khi thở, thở nhanh và tím tái. Đây là bệnh nghiêm trọng, cần chẩn đoán và điều trị y tế ngay.

9. Lao phổi

Do Mycobacterium tuberculosis gây ra, lây qua đường hô hấp khi hít phải giọt bắn chứa vi khuẩn. Bệnh tiến triển âm thầm, gây ho kéo dài trên 2 tuần, sụt cân, mồ hôi đêm, sốt nhẹ về chiều. Lao phổi không điều trị sớm sẽ gây phá hủy phổi và lây lan mạnh trong cộng đồng.

Nguyên nhân gây nhiễm trùng hô hấp

Nhiễm trùng hô hấp có thể do nhiều tác nhân khác nhau, trong đó bao gồm virus, vi khuẩn và nấm. Mỗi nhóm tác nhân gây bệnh có đặc điểm riêng, ảnh hưởng đến mức độ nặng nhẹ và cách điều trị.

1. Virus

Virus là nguyên nhân phổ biến nhất, chiếm khoảng 80% các ca nhiễm trùng hô hấp. Một số loại thường gặp gồm: rhinovirus (gây cảm lạnh), virus cúm A/B, coronavirus (bao gồm SARS-CoV-2) và RSV – đặc biệt nguy hiểm với trẻ nhỏ và người cao tuổi. Các virus này thường lây lan nhanh qua giọt bắn và tiếp xúc gần.

2. Vi khuẩn

Vi khuẩn gây nhiễm trùng hô hấp thường tạo ra triệu chứng nặng hơn so với virus. Những tác nhân phổ biến gồm: Streptococcus pneumoniae (viêm phổi, viêm xoang), Haemophilus influenzae (viêm phế quản, viêm tai giữa), Mycoplasma pneumoniae (viêm phổi không điển hình) và Bordetella pertussis (ho gà).

3. Nấm

Nấm đường hô hấp hiếm gặp nhưng có thể gây nguy hiểm ở những người suy giảm miễn dịch. Các loại thường gặp gồm Candida, Aspergillus và Cryptococcus. Nhiễm nấm thường tiến triển âm thầm và khó chẩn đoán sớm.

4. Yếu tố nguy cơ

Một số yếu tố làm tăng nguy cơ mắc nhiễm trùng hô hấp gồm: hệ miễn dịch suy yếu (HIV, ung thư, dùng thuốc ức chế miễn dịch), thời tiết lạnh ẩm, môi trường đông đúc, tiếp xúc gần với người bệnh, ô nhiễm không khí, bụi mịn, khói thuốc lá, chế độ ăn uống và nghỉ ngơi không hợp lý.

Tìm hiểu thêm về các nguyên nhân gây ra các bệnh về đường hô hấp qua video sau

Triệu chứng thường gặp

Triệu chứng của nhiễm trùng hô hấp thay đổi tùy theo vị trí và mức độ nhiễm trùng. Một số biểu hiện thường gặp:

• Sốt: từ nhẹ đến cao, có thể kèm ớn lạnh.
• Ho: khô hoặc có đờm, kéo dài nhiều ngày.
• Sổ mũi, nghẹt mũi: đặc biệt trong các bệnh đường hô hấp trên.
• Đau họng, khàn tiếng: viêm thanh quản hoặc viêm họng.
• Khó thở, thở nhanh: thường gặp trong viêm phổi hoặc viêm phế quản nặng.
• Mệt mỏi, đau nhức cơ thể: dấu hiệu nhiễm virus toàn thân.

Dấu hiệu cảnh báo bệnh trở nặng cần đi khám ngay: khó thở rõ rệt, tím môi, lú lẫn, mất ý thức, sốt cao liên tục trên 3 ngày hoặc ho ra máu.

Cách phòng bệnh nhiễm trùng hô hấp

Phòng bệnh đóng vai trò quan trọng trong việc giảm nguy cơ mắc và hạn chế lây lan:

1. Giữ vệ sinh cá nhân

• Rửa tay sạch sẽ, thường xuyên theo 6 bước của bộ Y tế chỉ định
• Vệ sinh họng bằng nước muối sinh lý nồng độ 0,9%, súc miệng mỗi lần khoảng 5ml;
• Vệ sinh răng miệng 2 lần mỗi ngày, 2 phút mỗi lần.
• Có thể sử dụng thiết bị hỗ trợ thở AirPhysio để giúp làm sạch đường thở, đặc biệt ở người bị ứ đọng dịch nhầy hoặc mắc bệnh hô hấp mạn tính.
• Khi ho hoặc hắt hơi, che miệng bằng khăn giấy hoặc khuỷu tay để tránh phát tán mầm bệnh.
• Tránh đưa tay chưa rửa sạch lên mắt, mũi, miệng vì đây là các vị trí virus và vi khuẩn dễ xâm nhập.

2. Tiêm phòng đầy đủ

• Tiêm vắc xin cúm định kỳ hàng năm để giảm nguy cơ mắc cúm mùa và biến chứng nặng.
• Nhóm nguy cơ cao (người già, trẻ nhỏ, người mắc bệnh mạn tính) nên tiêm thêm vắc xin phế cầu để phòng ngừa viêm phổi, viêm màng não do vi khuẩn.

3.Tăng cường sức đề kháng

• Duy trì chế độ ăn cân đối, bổ sung nhiều rau xanh, trái cây giàu vitamin C, thực phẩm chứa kẽm và vitamin D.
• Ngủ đủ 7-8 giờ mỗi ngày, tập thể dục thường xuyên và giữ tinh thần thoải mái để nâng cao miễn dịch.

4. Tránh tiếp xúc nguồn bệnh

• Hạn chế tiếp xúc gần với người đang có triệu chứng ho, sốt, sổ mũi.
• Đeo khẩu trang đạt chuẩn khi ở nơi đông người hoặc trong mùa dịch để hạn chế hít phải giọt bắn chứa mầm bệnh.

5. Giữ môi trường sống trong lành

• Tránh hút thuốc và tiếp xúc khói thuốc lá vì chúng làm suy yếu niêm mạc hô hấp.
• Nếu sống ở khu vực ô nhiễm hoặc nhiều bụi mịn, nên sử dụng máy lọc không khí để loại bỏ bụi, vi khuẩn, virus trong không gian sống.

Kết luận

Nhiễm trùng hô hấp là nhóm bệnh phổ biến, có thể gặp quanh năm và dễ lây lan. Hiểu rõ nguyên nhân, triệu chứng và cách phòng tránh sẽ giúp giảm nguy cơ mắc bệnh và bảo vệ sức khỏe cộng đồng. Bên cạnh việc tuân thủ các biện pháp vệ sinh, việc tiêm phòng và duy trì lối sống lành mạnh cũng đóng vai trò then chốt trong việc phòng bệnh hiệu quả.

• Liên hệ để tư vấn và mua Airphysio: 088 682 7766
• Mua trực tiếp sản phẩm AirPhysio tại đây.